Onderzoek in bestaande registraties
Uitkomsten van zwangerschappen en andere belangrijke medische data worden in Nederland in landelijke registraties vastgelegd. Door deze gezondheidsuitkomsten te onderzoeken kunnen belangrijke onderzoekshypotheses worden getoetst en nieuwe inzichten worden verkregen, wat uiteindelijk leidt tot betere kwaliteit van zorg.
Wat is registratie-onderzoek?
Wat zijn registraties?
In elk land bestaan er registraties waarin gegevens worden opgeslagen over de gezondheidszorg. Wat ze gemeen hebben is dat de gegevens, die anoniem of pseudoniem worden opgeslagen, bedoeld zijn om overzichten te genereren, waarmee de zorg beter begrepen kan worden en daarmee ook verbeterd kan worden.
Waar zijn registraties voor bedoeld?
Elke registratie heeft zijn eigen achtergrond en doelstelling. Deze variëren van het genereren van indicatoren (bijvoorbeeld: wat is het percentage keizersneden van alle bevallingen in een bepaald ziekenhuis, en hoe is dat vergeleken met andere ziekenhuizen?) tot het faciliteren van onderzoek om bepaalde ziekteprocessen beter te begrijpen (waren er minder vroeggeboortes in de COVID-19 periode? En hebben we een idee waarom?). Dus kort samengevat levert het informatie op om het huidige beleid in een ziekenhuis te toetsen enerzijds, en verbeteren van inhoudelijk begrip anderzijds.
Wat zijn de voordelen van onderzoek in registraties?
Het voordeel van onderzoek in registraties is dat er grote hoeveelheden data zijn, bijvoorbeeld een dataset van alle zwangerschappen in Nederland van 1995-2005. In dit soort grote bestanden kunnen onderzoekers verbanden (associaties) opsporen en ontwikkelingen op de lange termijn goed herkennen. Door deze associaties te verkennen en te combineren met de kennis van de werkvloer kan men begrijpen waar maatschappelijke en medische ontwikkelingen toe leiden en desgewenst deze proberen te beïnvloeden.
Wat zijn de nadelen van onderzoek in registraties?
Het nadeel van de registraties heeft twee niveaus: de onderzoeker heeft alleen de beschikking over de gegevens die ook daadwerkelijk geregistreerd zijn. Dus als een item dat van belang lijkt voor een bepaalde onderzoeksvraag niet geregistreerd is, dan kan deze onderzoeksvraag niet beantwoord worden. Bijvoorbeeld: in Perined wordt niet geregistreerd op welke datum corticosteroïden voor foetale longrijping worden gegeven. Daarom kan er geen analyse plaatsvinden naar wat de invloed is van de tijd tussen het geven van de corticosteroïden en de geboorte op de uitkomsten bij vroeggeboorte. Soms wordt een item wel gevraagd, maar niet betrouwbaar gerapporteerd door de deelnemende ziekenhuizen. Dat kan bijvoorbeeld komen omdat zorgverleners geen eenduidige definitie van de antwoorden hebben en dus een andere waarde invullen in een gelijke situatie.
Vanuit onderzoeksoogpunt zou het ideaal zijn als er heel veel items geregistreerd worden. Het nadeel hiervan is dat hoe meer items gevraagd worden, hoe onbetrouwbaarder het invullen wordt, ook van de allerbelangrijkste gegevens. Daarom is er bijvoorbeeld in Perined een kernset geformuleerd om ervoor te zorgen dat deze belangrijkste gegevens altijd betrouwbaar ingevuld worden.
Wat kan registratie-onderzoek wel en niet?
Onderzoek in registraties kan belangrijke verbanden of ontwikkelingen over de tijd goed aantonen. Bijvoorbeeld het stijgende sectio-percentage of een toename van het aantal inleidingen bij jonge zwangerschapsduren in de afgelopen 20 jaar. Onderzoek in registratiestudies kan – door het gebrek aan detail in de data – niet dé of een oorzaak voor zo’n ontwikkeling aantonen. De uitkomsten van een dergelijke studie is dus meestal een associatie tussen A en B. Dat kan komen doordat A leidt tot B, maar ook doordat er een tweede factor is die beide veroorzaakt, of het kan zelfs volstrekt toeval zijn.
Een goed voorbeeld dat een associatie niet altijd een oorzakelijk verband weergeeft….
De gevonden associatie moet dus wel binnen de bestaande kennis passen en alternatieve verklaringen behoren altijd overwogen te worden.
Wat zijn de mogelijkheden van gekoppelde registraties?
Elke registratie heeft een eigen omschreven doel en registreert alleen datgene wat voor dat doel belangrijk en haalbaar is. Soms kan het antwoord op onderzoeksvragen niet gevonden worden door slechts één aparte registratie te raadplegen en kan het nuttig zijn om verschillende registraties aan elkaar te koppelen. In Scandinavië is het koppelen van verschillende registraties al erg gebruikelijk. Daar kunnen bijvoorbeeld onderzoeken worden uitgevoerd naar medische diagnoses in verschillende generaties. Hieruit komt bijvoorbeeld de kennis dat een vrouw wiens moeder zwangerschapsvergiftiging had zelf ook een verhoogd risico heeft op zwangerschapsvergiftiging. De Nederlandse registraties zijn beperkter dan de zojuist genoemde Scandinavische registratie, desondanks kunnen ook in Nederlandse registraties veel nuttige vragen beantwoord worden door registraties te koppelen.
Wat zijn de voorwaarden om registraties te koppelen?
De voorwaarde om registraties te koppelen is dat de dataveiligheid wordt gewaarborgd en dat met de koppeling de doelstelling van de registraties direct of indirect wordt gediend. Hierop wordt toegezien door de eigenaars van de data. Soms kan dit betekenen dat het koppelen in streng georganiseerde omstandigheden moet gebeuren, zodat er maximale zekerheid is dat er geen data naar buiten gaat die op wat voor manier dan ook tot de patiënt herleidbaar is.
Wat is anoniem en wat is pseudoniem?
Als gegevens anoniem worden verzameld, is op geen enkele manier terug te vinden van wie de gegevens afkomstig zijn. Openbare rapporten en publicaties bevatten bijvoorbeeld alleen anonieme data. Bij gepseudonimiseerde data zijn de persoonsgegevens niet meer aan een specifieke betrokkene te koppelen zonder dat er aanvullende gegevens worden gebruikt. Deze aanvullende gegevens worden ook wel de sleutel genoemd. De sleutel wordt op een beveiligde plek bewaard en is alleen voor bepaalde personen toegankelijk. Dat betekent dat onderzoek met gepseudonimiseerde data een flinke verantwoordelijkheid met zich meebrengt met betrekking tot hoe de gegevens gebruikt en bewaakt worden. Helemaal als data uit verschillende registraties worden gekoppeld. Dit gaat gepaard met uitgebreide regelgeving die de laatste jaren enorm is aangescherpt. Deze ontwikkeling vindt plaats vanwege de algemene aandacht in de privacywetgeving voor de gevaren van sociale media en commerciële belangen. Gelukkig is de aanleiding hiervoor dus niet gelegen in misbruik vanuit ‘de wetenschap’.
In welke registraties doen wij onderzoek?
Perined is een samenwerkingsverband van de beroepsorganisaties die zich bezighouden met de geboortezorg in Nederland. In de perinatale registratie rapporteren verloskundigen, gynaecologen, verloskundig actieve huisartsen en kinderartsen de belangrijkste items over zwangerschap en geboorte. Met een geschiedenis vanaf 1971 bevat deze registratie sinds 1999 de belangrijkste gegevens van nagenoeg alle zwangerschappen in Nederland.
Alle laboratoria voor pathologie in Nederland nemen deel aan het PALGA-netwerk. PALGA bevat alle uitslagen van pathologieonderzoek: kwaadaardige aandoeningen, goedaardige aandoeningen maar ook de uitslagen van onderzoek waarbij geen afwijkingen zijn aangetroffen. Voor onze doelstellingen zijn vooral onderzoeken van de placenta interessant. Het vastleggen van placenta-onderzoeken gebeurt sinds 2018 op gestructureerde wijze. In dat jaar nam PALGA de internationale consensus systematiek over die in de Amsterdam Placental Workshop Group is vastgesteld (hoofdauteurs Yee Khong en Sanne Gordijn). Niet alle placenta’s worden onderzocht, doorgaans alleen van zwangerschappen waar een afwijkend beloop is geweest. Als er een doodgeboorte is geweest wordt de placenta meestal wel onderzocht.
Het CBS is het nationale overheidsorgaan dat zorgt voor de statistische verwerking van enorm veel soorten registraties. Voor ons onderzoek zijn we onder andere geïnteresseerd in de relatie tussen zwangerschapsuitkomsten en schoolprestaties op de langere termijn, of de invloed van sociaaleconomische omstandigheden op zwangerschapsuitkomsten.
In deze video wordt door onze collega Ageeth Rosman, die vergelijkbaar onderzoek uitvoert, uitgelegd wat voor type onderzoek dit is. We konden het zelf niet beter zeggen…
Onderzoek in registraties is gespecialiseerd onderzoek. Er is deskundigheid vanuit het vakgebied zelf nodig om te snappen wat de klinische processen zijn en de valkuilen die gepaard gaan met registratie-onderzoek. Daarnaast is ook methodologische expertise vereist om ervoor te zorgen dat de data optimaal en betrouwbaar gebruikt worden. Wij zijn heel blij dat we hiervoor samen kunnen werken met Anita Ravelli en Henk Groen om onderzoek te doen naar onder meer onderstaande vragen:
- Van alle a terme doodgeboortes en geboortes waarbij foetale nood optrad, hoeveel zou daarvan gerelateerd (kunnen) zijn aan placenta insufficiëntie? (Registratie Perined, onderzoeker Stefanie Damhuis)
- Wat is de relatie tussen epidurale analgesie tijdens de bevalling en het optreden van foetale nood en wat is de interactie met tekenen van placenta insufficiëntie? (Registratie Perined, onderzoeker Stefanie Damhuis)
- Wat is de relatie tussen tekenen van placenta insufficiëntie en cognitieve prestaties op lange-termijn, uitgedrukt in de CITO-score die aan het einde van de basisschool wordt afgenomen? (Registratie Perined en CBS, onderzoeker Renée Burger)
- Wat is in een multi-etnische populatie de interactie tussen het vastgestelde risico op cardiovasculaire ziekte voor en na de zwangerschap en wat is de rol van het beloop van de zwangerschap en geboorte daarin? (Registratie Perined gekoppeld aan HELIUS-studie, onderzoeker Renée Burger)
- Kan er een patroon gezien worden in alle placenta-onderzoeken, waarbij de bevindingen gerelateerd kunnen worden aan gebeurtenissen tijdens zwangerschap en geboorte? Zijn sommige placenta-afwijkingen bijvoorbeeld specifiek voor een bepaalde zwangerschapsduur? (Registratie PALGA, onderzoeker Mauritia Marijnen)
- Kunnen we placenta-afwijkingen in meerdere opeenvolgende zwangerschappen relateren aan de uitkomsten? Wat is de herhaalkans van doodgeboorte of andere ernstige uitkomsten als er een bepaalde placenta-afwijking is? (Registratie PALGA en Perined, onderzoeker Mauritia Marijnen)
HOE KUNT U ONS STEUNEN?
Wilt u wat vragen, bijdragen?
Wij werken graag samen!
